“Con tàu” tự do thương mại toàn cầu đang chìm dần, tiếp theo sẽ là tăng trưởng kinh tế

Chu kỳ thương mại toàn cầu đang đối mặt với căng thẳng lớn vào năm 2019, những điều chỉnh giảm chỉ là bắt đầu và sự chậm lại trong tăng trưởng GDP là không thể tránh. Trong một thế giới “phẳng” như hiện nay, sẽ không có nền kinh tế hội nhập nào thoát khỏi ảnh hưởng.

Khi chu kỳ thương mại đến ngã rẽ, nền kinh tế toàn cầu cũng xoay theo nó

Với sự tăng trưởng trong thương mại toàn cầu giảm mạnh kể từ cuộc khủng hoảng tài chính 2008-2009, sự trỗi dậy của chủ nghĩa bảo hộ và các chuỗi cung ứng toàn cầu bị phá vỡ là là những khó khăn nổi cộm.

Trong bản cập nhật tháng 1 về triển vọng kinh tế thế giới của Quỹ tiền tệ quốc tế, họ đã điều chỉnh giảm dự báo tăng trưởng GDP thế giới năm 2019 xuống 0,2 điểm phần trăm (từ 3,7% xuống 3,5%), nhưng nó chỉ giảm một phần so với mức 4% của dự báo tăng trưởng thương mại toàn cầu. Tuy nhiên, trong bối cảnh tăng thuế giữa Mỹ và Trung Quốc, những rủi ro liên quan đến Brexit, chúng ta có lý do chính đáng để tìm kiếm những điều chỉnh giảm đáng kể hơn.


Chúng ta biết rằng tăng trưởng kinh tế được hỗ trợ mạnh mẽ bởi thương mại, do đó tìm bằng chứng cho nhận định kinh tế thế giới sẽ gặp vấn đề cũng không khó. Cụ thể, sau sự sụt giảm 10,4% trong khối lượng thương mại toàn cầu do cuộc khủng hoảng năm 2009, sự phục hồi đã im tiếng. Sau 2 năm hồi phục ngắn ngủi trong giai đoạn 2010-2011, tăng trưởng thương mại thế giới trung bình chỉ 3,6% từ năm 2012 đến 2018, tức chỉ bằng khoảng một nửa tốc độ trung bình hàng năm là 7,1% trong 20 năm trước cuộc khủng hoảng.

Tranh luận về lý do tại sao tăng trưởng thương mại toàn cầu đã chậm lại rất nhanh và liệu Mỹ có luôn thắng trong các cuộc chiến?

Nghiên cứu mở rộng được IMF công bố vào cuối năm 2016 cho rằng sự chậm lại phần lớn là do chi phí vốn kinh doanh, chỉ tìm thấy những tác động nhỏ từ chủ nghĩa bảo hộ. Tuy nhiên, thế giới đã thay đổi rất nhiều trong hai năm sau đó.

Chính quyền của Tổng thống Mỹ Donald Trump, rõ ràng đã đi đầu trong việc chuyển từ tự do - toàn cầu hóa thương mại sang chủ nghĩa bảo hộ và phân mảnh. Những phát biểu khi ông nhậm chức đã nói lên tất cả: “Việc bảo hộ sẽ dẫn đến sự thịnh vượng và mang lại sức mạnh”. Ông cũng hiện thực hóa nó rất nhanh sau đó bằng hàng loạt động thái:

• Rút khỏi hiệp định đối tác xuyên Thái BÌnh Dường TPP.
• Thay thế NAFTA bằng USMCA (làm gia tăng chi phí)
• Và gần đây nhất là động thái tăng thuế với Trung Quốc, và thậm chí là đe dọa rút khỏi WTO, một hiệp định thương mại phổ biến nhất thế giới.

GDP của Trung Quốc chỉ giảm nhẹ vào cuối năm 2018 nhưng doanh số bán lẻ đã giảm mạnh phản ánh sự sụt giảm trong nhu cầu. Còn Brexit ở Châu Âu cũng khó có thể xem nhẹ vì xuất khẩu sang Anh chiếm khoảng 3% GDP của EU.

Nhìn chung, chu kỳ thương mại toàn cầu đang phải đối mặt với căng thẳng lớn vào năm 2019, sự sụt giảm gần đây có thể chỉ là khởi đầu. Những nền kinh tế hội nhập thì không thể tránh khỏi ảnh hưởng, và tất nhiên là cả Hoa Kỳ, Tổng thống thứ 45 (tức ông Trump) tiếp tục khẳng định rằng khá dễ dàng để giành chiến thắng trong một cuộc chiến thương mại. Nhưng có thể là không!