Đa dạng hóa danh mục đầu tư (Diversification) – Bữa ăn trưa miễn phí duy nhất trên thị trường tài chính?

Chào các anh em. Hôm nay mình lại giới thiệu về một phương pháp quản trị rủi ro nữa cho anh em. Ở đây với những người đầu tư hoặc học tài chính lâu năm thì chắc đã phải biết về việc đa dạng hóa danh mục đầu tư (Diversification). Tuy nhiên trong bài viết này mình sẽ nói chi tiết hơn và trong các bài viết tới mình sẽ hướng dẫn các bước để tối ưu một danh mục đầu tư tốt hơn cho anh em.

Đa dạng hóa danh mục đầu tư là gì?

Như cái tên của nó đã nói lên thì đây là việc anh em bỏ nhiều tài sản vào một danh mục đầu tư thay vì chỉ đầu tư vào một loại tài sản hay chứng khoán duy nhất để nhằm cố gắng hạn chế rủi ro hoặc rủi ro đối với bất kỳ tài sản đơn lẻ nào. Lý do đằng sau kỹ thuật này là một danh mục đầu tư được xây dựng từ các loại tài sản khác nhau, về trung bình, sẽ mang lại lợi nhuận dài hạn cao hơn và giảm rủi ro của danh mục so với việc chỉ đầu tư vào một loại chứng khoán hoặc tài sản đơn lẻ. Ý tưởng ở đây là hiệu suất sinh lời của một hay nhiều tài sản trong danh mục đầu tư sẽ lớn hơn những thua lỗ của các tài sản khác.

Đơn giản hơn thì việc đa dạng hóa cũng thường biết đến một quy tắc trong đầu tư là “không bỏ tất cả trứng vào một giỏ” vì khi đấy rủi ro khi giỏ trứng rơi thì số trứng sẽ gần như vỡ hết, đồng nghĩa với việc nếu chỉ đầu tư vào một chứng khoán thì khi chứng khoán đó sụt giảm anh em sẽ phải gánh chịu một khoản thua lỗ lớn.

Về ý tưởng đa dạng hóa thì đơn giản như vậy nhưng thực tế đây là một công việc đòi hỏi khá nhiều thời gian và công sức. Mọi người phải chọn ra các loại tài sản phù hợp, bao nhiêu loại tài sản, tỷ trọng trong danh mục… Tuy nhiên mình sẽ đề cập đến các vấn đề đó ở các bài khác.

Tại sao đa dạng hóa danh mục đầu tư lại là bữa ăn trưa miễn phí trong tài chính?

“Diversification is the only free lunch” – Tạm dịch là “Đa dạng hóa là bữa ăn trưa miễn phí duy nhất”. Câu nói này được trích dẫn từ Harry Markowitz, chủ nhân giải Nobel kinh tế 1990. Ông cũng là cha đẻ của lý thuyết thị trường hiệu quả (EMH) và lý thuyết danh mục đầu tư hiện đại (MPT). Để hiểu được điều này anh em hãy xem xét một ví dụ cụ thể sau.

Chúng ta có 2 tài sản A và B như sau :

Bây giờ chúng ta có 2 danh mục đầu tư:

1. Danh mục gồm 100% tài sản A thì dĩ nhiên lợi nhuận và rủi ro sẽ lần lượt là 4% và 10% giống hệt tài sản A.

2. Danh mục gồm 100% tài sản B thì lợi nhuận sẽ là 6% và rủi ro sẽ là 14% giống với tài sản B.

Câu hỏi đặt ra bây giờ thì liệu một danh mục kết hợp giữa 50% tài sản A và 50% tài sản B sẽ như thế nào? Lợi nhuận sẽ là 0.5x4%+0.5x6% = 5%. Vậy rủi ro của danh mục cũng sẽ là 0.5x10%+0.5x14% = 12%? Nếu chỉ đơn thuần là vậy thì việc đa dạng hóa danh mục chẳng có ý nghĩa gì cả mà rủi ro danh mục sẽ theo công thức sau:


Ở đây mình giả sử hệ số tương quan của 2 tài sản ρA,B là 0.4 thì ta sẽ có bảng sau:


Ta có thể thấy với việc kết hợp 2 tài sản theo tỷ trọng 50-50 thì mức rủi ro chỉ có 10.10% so với 12%. Đây chính là sức mạnh của đa dạng hóa, nó đem lại cho lại cho ta mức lợi nhuận trên rủi ro tốt. Với các tài sản có ít tương quan với nhau thì mức rủi ro càng thấp.

Hình dưới đây là tập hợp các danh mục khi kết hợp chứng khoán và trái phiếu với các tỷ trọng khác nhau còn được gọi là đường biên hiệu quả (Efficient Frontier). Ở trục dọc sẽ là lợi nhuận và trục ngang sẽ là rủi ro (đo bằng độ lệch chuẩn của lợi nhuận). Mình sẽ giới thiệu anh em về đường biên hiệu quả này ở bài khác.


Chúng ta luôn mong muốn một mức lợi nhuận tốt khi đầu tư nhưng lợi nhuận bao nhiêu thì tốt? Chính vì lợi nhuận luôn đi kèm với rủi ro nên mức lợi nhuận tốt phải là mức lợi nhuận được tính trên rủi ro và nó gần giống với hệ số Sharpe (một thước đo xem lợi nhuận thu được là bao nhiêu trên một đơn vị rủi ro khi đầu tư). Đa dạng hóa sẽ không cho ta mức lợi nhuận cao nhất mà lợi nhuận trên rủi ro tốt nhất.

Những lợi ích và hạn chế của đa dạng hóa danh mục

Trong khi rủi ro và lợi nhuận thường đi đôi với nhau, đa dạng hóa thông minh có thể giúp tối đa hóa lợi nhuận cho một mức rủi ro nhất định (cố định rủi ro) hoặc giảm rủi ro cho một khoản lợi nhuận nhất định (cố định lợi nhuận).

Ngoài ra, đa dạng hóa được các nhà quản lý quỹ và tài sản sử dụng cũng như được chứng minh hiệu quả trong hàn lâm với các nghiên cứu khác. Nhà đầu tư, quản lý quỹ huyền thoại Ray Dalio còn xem đa dạng hóa danh mục là “Chén Thánh” trong đầu tư.

Trái lại với những lợi ích đó thì việc đa dạng hóa cũng gặp nhiều sự bất đồng quan điểm từ các nhà đầu tư khác. Thứ nhất việc này là không dễ thực hiện khi có quá nhiều tài sản có thể lựa chọn. Thứ hai anh em phải tốn thời gian theo dõi và phải tái cân bằng danh mục theo thời gian. Kế đến nó khá khó thực hiện với các nhà đầu tư cá nhân hoặc nhỏ lẻ và một số hạn chế khác…

Vậy chúng ta có nên đa dạng hóa danh mục đầu tư?

Câu trả lời này tùy vào mỗi cá nhân. Tuy nhiên mình rất khuyến khích anh em đa dạng hóa danh mục đầu tư vì nó có tính hiệu quả trong việc quản trị rủi ro rất tốt ở các điều kiện thị trường khác nhau. Tuy nhiên để sử dụng tốt thì mình khuyên anh em phải thật sự tìm hiểu và nắm rõ các nguyên tắc trong việc này.

Cảm ơn anh em đã đọc và hẹn mọi người ở các bài viết tiếp theo.