Đâu là 10 Thành kiến làm sai lệch quá trình ra quyết định của một trader theo chuyên gia tâm lý Meke Daniel

Mnke (Meke) Daniel là một tác giả chuyên nghiên cứu và chia sẻ về tâm lý đầu tư.

Dưới đây là 10 thành kiến mà anh cho là có thể làm sai lệch quá trình ra quyết định của 1 trader:

1. Thiên kiến tự đề cao (Self-Serving Bias) - Những thất bại của chúng ta là do hoàn cảnh, nhưng những thành công của chúng ta là do sự thiên tài của chúng ta.


2. Lời nguyền của tri thức (Curse of knowledge) - Một khi chúng ta biết điều gì đó, chúng ta cho rằng những người khác cũng biết điều đó. Khi trở thành chuyên gia trong một lĩnh vực, bạn vô tình quên mất tâm thế của một người chưa biết gì về nó, dẫn đến việc chia sẻ không hiệu quả. Nói cách khác, bạn hiểu rõ vấn đề, nhưng chưa chắc đã “dạy” được cho người khác.



3. Hiệu ứng Dunning-Kruger - Biết càng ít, bạn càng tự tin. Bạn càng biết nhiều, bạn càng kém tự tin.



4. Thiên kiến niềm tin (Belief Bias) - Chúng ta đánh giá sức mạnh của một lập luận không phải bằng những bằng chứng ủng hộ cho lập luận đó mà bằng mức độ hợp lý của kết luận đó trong suy nghĩ của chính chúng ta.

5. Leo thang cam kết (Escalation of Commitment) - Đây là chiều hướng sửa chữa một quyết định kém hiệu quả hay phân bổ nhiều hơn các nguồn lực cho những hành động sai lầm. Một ví dụ điển hình: bạn mua một cổ phiếu và giá trị của nó sau đó giảm mạnh. Bạn tiếp tục đầu tư gấp đôi vào cổ phiếu đó không phải vì bạn tin tưởng vào tương lai của nó mà bạn muốn thu lại được khoản tiền đã bị lỗ của mình.






6. Ảo tưởng của những con bạc (Gambler's Fallacy) - Chúng ta nghĩ rằng những gì xảy ra trong tương lai bị ảnh hưởng bởi những sự kiện trong quá khứ. Hiệu ứng này còn được gọi là hiệu ứng Monte Carlo, bởi tại sòng bạc Monte Carlo ở Las Vegas vào năm 1913, bóng trên bàn cò quay Roulette đã rơi xuống ô màu đen nhiều lần liên tiếp. Điều này khiến mọi người tin rằng nó sẽ sớm chuyển sang màu đỏ và họ bắt đầu đẩy kèo của mình, cá rằng quả bóng sẽ rơi vào một ô vuông đỏ trên cò quay Roulette tiếp theo. Tuy nhiên, quả bóng vẫn tiếp tục rơi trên ô màu đen tới 27 lượt nữa mới chuyển sang màu đỏ. Những người tường thuật lại rằng hàng triệu đô la đã bị mất đi ngay sau đó.

Hiệu ứng ảo tưởng của những con bạc hay ảo tưởng Monte Carlo thể hiện sự hiểu biết không chính xác về xác suất. Trong giao dịch, một số nhà người thường hay thanh lí lệnh sau 1 chuỗi tăng ngắn. Họ làm như vậy vì lầm tưởng rằng chuỗi tăng này sẽ sớm dừng lại và giá sẽ giảm sau đó.


7. Thiên kiến không rủi ro (Zero-Risk Bias) - Thiên kiến không rủi ro có thể hiểu là thiên kiến cố gắng giảm thiểu một khía cạnh rủi ro của một vấn đề tới mức tối thiểu bất chấp ngay cả khi vấn đề đó có nhiều khía cạnh rủi ro khác. Điều đó dẫn tới việc rủi ro tổng thể của vấn đề đó không được giảm thiểu một cách tối ưu khi các khía cạnh rủi ro khác không được giải quyết.



8. Xu hướng đồng nhất ngoài nhóm (Outgroup Homogeneity Bias) - Chúng ta coi các thành viên ngoài nhóm là đồng nhất (cùng 1 suy nghĩ) và trong nhóm của chúng ta là đa dạng hơn (sáng suốt hơn). Kiểu như “Thiên hạ cười ta quá ngông cuồng, ta cười thiên hạ nhìn chẳng thông”. Thiên kiến này thường dẫn đến những ý kiến chủ quan, và đôi khi là bảo thủ.

9. Ảo tưởng phân cụm (Clustering Illusion) - Ám chỉ những ảo giác khi nhìn thấy những mô hình có ý nghĩa từ những thứ ngẫu nhiên. Ảo tưởng phân cụm thường khiến chúng ta bỏ công sức đi tìm những “công thức chung” cho 1 thị trường đầy tính biến ảo và nhiều rủi ro khó lường.

10. Thành kiến điểm mù (Blind Spot Bias) - Chúng ta bỏ qua những thành kiến trong quá trình ra quyết định của chính mình và nhìn thấy chúng nhiều hơn ở những người khác.

Cái nào trong số này đang làm bạn lo lắng nhất? Hãy để lại bình luận dưới comment nhé!